✓माणसाच्या मनात वेगवेगळ्या भावना असतात.
✓काही भावना स्थिर व कायमस्वरूपी (शाश्वत) असतात.
उदा., आनंद, दुःख, राग, भीती इत्यादी.
✓ साहित्यामधील गदय व पदय या प्रकारांत अनेकविध भावनांचे आविष्करण होते. या भावनांना 'रस' म्हणतात. साहित्यातील हे रस अनुभवणे म्हणजे 'रसास्वाद' होय.
मराठी कुमारभारती नवनीत : इयत्ता नववी
✓स्थायिभावाची उत्कट स्थिती म्हणजे रस होय.
एकूण नऊ रस आहेत : (१) करुण (२) शृंगार (३) वीर
(४) हास्य (५) रौद्र (६) भयानक (७) बीभत्स (८) अदभुत
(९) शांत.
■ रस व साहित्यातील भावनांचे वर्णन खालील प्रमाणे अभ्यासूया.
(१) करुण --
शोक, दुःख, वियोग, दैन्य, क्लेशदायक घटना यांचे
साहित्यातील वर्णन.
(२) शृंगार --
स्त्री-पुरुषांना एकमेकांविषयी वाटणाऱ्या आकर्षणाचे, प्रेमाचे, भेटीची तळमळ, विरह, व्याकूळ मन यांचे साहित्यातील वर्णन.
(३) वीररस --
पराक्रम, शौर्य, धाडस, लढाऊ वृत्ती यांचे साहित्यातील वर्णन.
(४) हास्य --
विसंगती, विडंबन, असंबद्ध घटना, चेष्टा-मस्करी यांचे
साहित्यातील वर्णन.
(५) रौद्र --
क्रोधाची तीव्र भावना, निसर्गाचे प्रलयकारी रूप यांचे
साहित्यातील वर्णन.
(६) भयानक --
भयानक वर्णने, भीतिदायक वर्णने, मृत्यू, भूतप्रेत, स्मशान, हत्या यांचे साहित्यातील वर्णन.
(७) बीभत्स --
किळस, तिरस्कार जागृत करणाऱ्या भावनांचे साहित्यातील
वर्णन.
(८)अद्भुत --
अद्भुतरम्य विस्मयजनक, आश्चर्यकारक भावनांचे साहित्यातील वर्णन.
(९) शांत --
भक्तिभाव व शांत स्वरूपातील निसर्गाचे साहित्यातील वर्णन.
================================
स़ंकलक :- शंकर सिताराम चौरे ( प्रा. शिक्षक )
जिल्हा परिषद शाळा - जामनेपाडा
केंद्र - रोहोड, ता. साक्री, जि. धुळे
९४२२७३६७७५
