समास (सामासिक शब्द व विग्रह)

      मराठी व्याकरण

● समास :-
कमीत कमी दोन शब्द एकत्र येऊन जो
नवीन जोडशब्द तयार होतो, या प्रक्रियेला
समास म्हणतात.

● सामासिक शब्द :-
दोन शब्द मिळून तयार होणाऱ्या नवीन
जोडशब्दाला सामासिक शब्द म्हणतात.
    उदा.  आई + वडील = आईवडील
             प्रति + दिन   =  प्रतिदिन

● विग्रह :-
 सामासिक शब्दांची फोड करून
 दाखवण्याच्या पद्धतीला विग्रह म्हणतात.

 सामासिक शब्द   --    विग्रह

 १. प्रतिदिन        --  प्रत्येक दिवशी
 २. आईवडील    --  आई आणि वडील.
 ३. स्त्रीपुरूष      --  स्त्री  आणि पुरुष
 ४. सुखदु:ख      --  सुख किंवा दुख
 ५. खरेखोटे       --  खरे किंवा खोटे
 ६. मीठभाकर   --   मीठ, भाकर वगैरे
 ७. केरकचरा     --   केर, कचरा वगैरे
 ८. गद्यपद्य        --   गद्य आणि पद्य
 ९. गंगायमुना     --   गंगा आणि यमुना
 १०. गुरूशिष्य    --   गुरू आणि शिष्य
११. चंद्रसूर्य        --   चंद्र  आणि सूर्य
१२. दिवसरात्र     --   दिवस आणि रात्र
१३. पतिपत्नी      --   पती  आणि पत्नी
१४. मातापिता     --  माता  आणि पिता
१५. राजाराणी     --  राजा आणि राणी
१६. हातपाय       --   हात आणि पाय
१७. दहाबारा       --   दहा किंवा बारा
१८. मागेपुढे        --    मागे किंवा पुढे
१९.हारजीत        --    हार  किंवा जीत
२०. नावगाव       --    नाव  गाव वगैरे
२१. मुलेबाळे       --    मुले  बाळे वगैरे
२२. नवरात्र         --    नऊ रात्रींचा समूह    
===========================
संकलन :- शंकर सिताराम चौरे(प्रा. शिक्षक)
                जि.प.प्रा. शाळा जामनेपाडा.
                केंद्र - रोहोड, ता. साक्री, जि. *धुळे*
               📞९४२२७३६७७५